[januari 2004] Ik weet het altijd beter

[Patrick]

Onderwijsland werd onlangs opgeschrikt door een geweldadige gebeurtenis. Op een VMBO in Den Haag schiet een leerling een leraar neer. Iedereen leeft mee en is met weerzin getuige van het nieuws in de media. Hoe is dit mogelijk in Nederland? Amerikaanse of Duitse taferelen kenden we al. Nu komt het allemaal toch wel heel erg dichtbij.

Intussen spreekt minister Van der Hoeven (onderwijs) over het verbloemen van geweld. Waar is dat hart in haar lijf? Waarom wil ze altijd gelijk hebben en heeft ze het in NOVA over vage plannen na zo'n pijnlijke gebeurtenis. One-lijners komen uit haar mond. Waar heb ik dat meer gehoord? "Laat een leraar die is bedreigd, niet in de kou staan." en later mag ik daarover in de krant lezen "Stel oudercontracten op". (bron AD 22-01-'04)

Je kunt toch op je klompen aanvoelen dat het wegbezuinigen van diverse (gesubsidieerde) banen automatisch leidt tot taakverzwaring bij zittend personeel, waardoor er vaak ook minder persoonlijk contact zal plaatsvinden. Ook nieuwe onderwijsconcepten zoals het studiehuis doen de persoonlijke omgang tussen leraar en kind vaak niet veel goeds. Daarnaast vind ik het hele VMBO-concept één grote flop. Als er al problemen zijn, zijn ze vooral daar te vinden, terwijl daarbij ook nog eens veel klassen voller zitten dan op de HAVO en het Atheneum. Idioterie van het "Ik wil altijd gelijk hebben" noem ik het. Op de één of andere manier wil de minister niet verantwoordelijk zijn voor haar (slechte) beleid en (domme) uitspraken. Al heel snel wordt er gewezen naar directies, ouders en allochtonen, terwijl goede plannen voor geweldpreventie meestal in het ronde archief terecht gekomen: te duur, te intensief en zogenaamd niet relevant: "Ik heb toch altijd gelijk!" En het zoveelste gele katern scherpt de maatregeltjes nog eens lekker motivationeel aan: nog meer voor nog minder. Succes hoor.

Kun je eigenlijk zelf wel iets aan geweld doen?

Natuurlijk is de dader zelf verantwoordelijk voor zijn handelen (en als hij minderjarig is ook zijn ouders.) Daar moet t.a.v. preventie en verantwoordelijkheid nog veel meer nadruk op komen te liggen: 'bij de roots'. En oudercontracten tussen ouders en school, gesuggereerd door de minister, zijn in dit geval niet echt de oplossing. Ze blijken in de praktijk niet te werken (Bron: AD 24-01-04).
Natuurlijk zijn er ook leraren die verkeerde keuzes maken. Kijk, als een leraar op een basisschool in groep 8 de film 'Scream' vertoont, vraag je gewoon om moeilijkheden. Kinderen krijgen nachtmerries, ouders gaan op school klagen en de naam van de school en de leraar wordt aangetast. En op de belangrijkste vraag 'Inhoerre leidt dit individueel tot emotionele schade?' wordt met een wijde boog omheen gelopen.

Intussen ziet Van der Hoeven wel wat in detectiepoortjes op scholen, als preventie, maar ziet ze nog steeds het hart in haar lijf niet. Volgens mij kunnen we dan ook al het handvaardigheid gereedschap direct achter detectiepoortjes opbergen: joepie, wat een goed idee!

In Rondom Tien (22-1-04) is de discussie over geweld op tv en in films plotseling wel heel erg actueel. Ben ik nou gek? Ben ik nou de enige die allang weet dat het zien van agressie en geweld slecht is voor kinderen. Bandura gaf dat in 1963 al aan met zijn 'Lessons of the Bobo Doll'.
Kern van het verhaal is dat door observatieleren iemand geneigd is die opgedane ervaringen na te doen. Nee, het geldt niet voor iedereen. Maar voorkomen is m.i. beter dan.........!

Ondertussen vertelt een vader in Rondom Tien dat zijn dochter van elf gerust alles mag zien. 'Daar kan ze heel goed tegen', 'applaus'. Elf jaar, dan kom je net kijken, waar hebben we het over? Eigenlijk zou ik die vader willen adviseren de kijkwijzer er eens bij te pakken. Daarin staat precies aangegeven voor welke leeftijd een film of programma geschikt is. Echt handig voor luie opvoeders die zelf niet kunnen kiezen. Maar helaas zijn de criteria voor het vaststellen van de leeftijdscategorieën zeer dubieus. Ook hier wil een instantie 'het Nicam' ons laten geloven hoe 'goed' de kijkwijzer wel niet is. Tja, er worden wel eens fouten gemaakt waardoor de verkeerde leeftijd bij een programma vermeld wordt, maar....bla, bla.... Een week later staan er in de krant allerlei berichten die beweren dat de huidige kijkwijzer m.n. voor jonge kinderen niet juist is...... Hoe is het toch mogelijk? Hebben ze er eindelijk eens 'echte' pedagogen naar laten kijken. Pedagogen die niet betaald worden door het Nicam, opvoeders met gewoon gezond verstand.

En nu wil ik wel eens gelijk hebben! Ik durf de stelling aan dat de theorie van Bandura nog steeds actueel is en dat de huidige kijkwijzer juist bijdraagt aan agressie en geweld. Laatst zag ik een klein voorstukje van een film. Het vignet van de kijkwijzer gaf aan dat de film geschikt is vanaf zes jaar. In het voorstukje zit een vrouw in een badkuip. Handen en voeten vastgebonden, mond met tape dichtgeplakt en een blik in haar ogen die eerder duidt op doodsangst dan op een gezellig onderonsje. Wel ja, moet kunnen voor kinderen vanaf zes jaar....daar gaan we eens lekker voor zitten.
Niet zelden worden kinderen thuis (en soms op school) voor de tv gezet op het moment dat het de opvoeder goed uitkomt. Wat ze dan te zien krijgen is zeker niet altijd pedagogisch verantwoord. Denk nou niet dat ik bij bovengenoemde voorbeelden mijn fantasie even niet meer onder controle heb. Helaas.....Uit de afstudeerscriptie van een vierdejaars pabostudent 'Who shot Granny' (met dank aan Jop van der Linden, 1998) blijkt dat de situatie alleen maar zorgelijker is geworden.
Intussen worden leraren geconfronteerd met het schrijven van handelingsplannen voor kinderen die hun broek laten zakken in de klas of voor kinderen die niet meer kunnen spelen. Het spel van die laatsten bestaat alleen maar uit karatetrappen.

Ik wil iedere opvoeder oproepen het gezonde verstand eens wat vaker te gebuiken. Wellicht leidt dat tot een betere bewustwording van wat beelden op het kindernetvlies kunnen doen. Wie z'n gezonde verstand gebruikt weet dat de huidige kijkwijzer direct het ronde archief in kan. Wie z'n gezonde verstand gebruikt weert agressie en geweld. Wie z'n gezonde verstand gebruikt stelt grenzen binnen opvoedkundig handelen. Wie z'n gezonde verstand gebruikt wil niet altijd gelijk hebben, maar luistert en neemt verantwoordelijkheid voor z'n handelen. Wie z'n gezonde verstand gebruikt bezuinigt niet op cruciale punten. Wie z'n gezond verstand gebruikt schiet niet, maar praat. Wie z'n gezonde verstand gebruikt heeft toch gelijk.