differentiatie in de kleuterklas

[Sannie]

Mijn probleemstelling:
In mijn stage heb ik gemerkt er dat enorme niveauverschillen zijn in kleutergroepen. Deze niveauverschillen ontstaan mede door het verschil in leeftijden, variërend van 4 tot 7 jaar. Hierdoor ben ik genoodzaakt als leerkracht zijnde, in te spelen op de niveauverschillen door differentiatie aan te bieden. Mijn stage begeleidster en ik ervaren het probleem dat we vaak wel naar beneden toe differentiëren, maar niet voldoende uitdaging bieden aan kinderen die cognitief wat meer aan kunnen. Daarom wil ik onderzoek doen naar hoe ik moet differentiëren tijdens kringactiviteiten in de kleuterklas. Dit met als doel inzicht te krijgen hoe ik kinderen, die net wat meer aan kunnen als een gemiddelde kleuter, uitdaging te bieden. Zodat ik als leerkracht zijnde beter kan differentiëren in kringactiviteiten.

Mijn vraag is nu aan jullie: Hoe differentiëren jullie 'naar boven toe' in kringactiviteiten, om kinderen die net wat meer aan kunnen dan een gemiddelde kleuter, uitdaging te bieden?

Praktijkervaringen, boeken/artikelen, tips voor mijn onderzoek... Alles is welkom!

[miek]

werken jullie alleen met een grote kring of ook met kleine kringen?

[Sannie]

We werken zowel met grote als kleine kringen. Een uur per week krijgen we extra ondersteuning van een onderwijsassistente. Dan delen we de groep in 2 of drieén.
Ik wil ervoor zorgen dat de kinderen, die net wat meer aan kunnen, tijdens kringactiviteiten met de hele groep, uitgedaagd worden. Wer werken op school met piramide projectboeken van Cito.

[Lespakket]

Ik stel wel eens denkvragen waarvan ik zelf denk dat ze eigenlijk te moeilijk zijn, onder het mom van 'over moeilijke dingen nadenken is ook goed, zonder dat er een antwoord komt'. Je kunt bijvoorbeeld, na het ontvangen van een antwoord op een 'gewone' vraag, ook nog vragen: kan het nog anders? Zijn er kinderen die iets anders dachten?

[Sannie]

Ik stel wel eens denkvragen waarvan ik zelf denk dat ze eigenlijk te moeilijk zijn, onder het mom van 'over moeilijke dingen nadenken is ook goed, zonder dat er een antwoord komt'.

Een goede tip. Ik denk dat ik zelf vaak bij vragen blijf hangen die te beantwoorden zijn door kinderen (uiteraard met een beetje denkwerk). Maar hoe reageer je dan als er geen antwoord op de moeilijkere vraag?

[Lespakket]

Dat hoeft dus ook niet, het gaat niet per se om het antwoord, maar om het denkproces. Dat probeer je te ondersteunen met doorvragen. Of je zegt: nou, daar gaan we allemaal nog eens over nadenken, als iemand het antwoord weet, mag die het morgen in de kring vertellen.

[Renske20]

Wij gebruiken de boekjes van Veilig in Stapjes van VLL om de sterke kleuters uit te dagen in het leren lezen.
Voornamelijk voor groep 2, hoewel er ook leerlingen uit groep 1 zijn die deze werkbladen aan kunnen en dan op de weektaak krijgen.

[Lespakket]

Veilig in Stapjes is toch bedoeld voor de zwakke lezers in groep 3? Ik denk dat dat al gauw niet meer uitdagend is voor de kinderen die zichzelf in groep 2 hebben leren lezen. Tuurlijk, een leuke manier om met letters en lezen bezig te zijn, maar voor kinderen die al écht lezen lijkt me dat toch niet geschikt?

[moimoi]

veilig in stapjes (of de nieuwe stap voor stap) zou ik idd gebruiken voor leerlingen die al heel wat letters kennen, maar nog niet kunnen lezen.
Is wel weer een afweging - want in principe ga je ze dus leren lezen. Is dat wat je wilt als school?

Wij nemen bij kinderen die al kunnen lezen de AVI toets af - we toetsen niet door tot frustratieniveau.
Na instructieniveau stoppen we en lezen we niet een nieuwe kaart - een kleuter hoeft niet geconfronteerd te worden met "het niet kunnen".
We proberen bij die goede kleuters als doel: beheersing avi 1 te stellen, zodat ze in groep 3 mee kunnen doen met de Zon boekjes.

Maar, terugkomend op de vraag - je kunt deze leerlingen ook meer uitdagen in je werkjes en de materialen in de klas. Het hoeft niet altijd op papier...
Je hebt bv clicks, ken je die? Google maar eens. Daar zijn ook bouwplaten bij - heel erg uitdagend voor goede kleuters! En daar leren ze veel van!
Net als lego (die kleine doosjes hebben altijd een bouwplaat erbij), moeilijke vouwwerkjes..

[Ingrid88]

Vorig jaar had ik hetzelfde in groep 2. Deze sterkere leerlingen liet ik niet de hele kring meedraaien, zij mochten 10 minuten eerder de kring uit. Uiteraard zorgde ik ervoor dat mijn doel bij die kinderen was bereikt. De laatste 10 minuten besteedde ik dan aan het herhalen voor de andere kinderen.
Daarnaats differentieerde ik in mijn vraagstellingen; ik vroeg vaker door op het 'waarom' en 'hoe'. Ook liet ik deze leerlingen antwoorden van andere kinderen herhalen of samenvatten, liet ik hen dingen uitleggen aan de andere kinderen en konden ze bijvoorbeeld veel beter uitleggen wat bepaalde woorden betekenen. Dergelijke spelletjes liet ik dan eerst deze kinderen doen, en als de anderen het ook snapten, konden zij het ook proberen.

[Joke]

@Ingrid: Wat deden die kinderen dan als ze de kring uit mochten? Ik denk dat dat ook heel erg belangrijk is om te weten.

[Sannie]

Ik ben alweer een stukje verder gekomen in mijn onderzoek. Bedankt voor jullie reacties!

Als onderzoeksvorm voor mijn praktijkonderzoek heb ik gekozen voor een ontwerpgericht onderzoek (bron:ontwikkeling door onderzoek). Deze vorm sluit naar mijn idee het beste aan bij de doelstelling van mijn onderzoek, namelijk: kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong uitdagen tijdens kringactiviteiten. Bij een ontwerpgericht onderzoek staat het oplossen van concrete praktijkproblemen centraal. Een praktijkgericht onderzoek bestaat uit een 6'tal stappen:"

Stap 1 analyseren situatie
Ervaringen bespreken, die betrekking hebben op mijn onderzoek, met mentor.
Stap 2 verschillende invalshoeken
Het bekijken van het thema vanuit verschillende invalshoeken: mentor, andere kleuterleerkrachten, docenten PABO, literatuur en het kind zelf.
Stap 3 voorkennis en aanpak
Wat weet ik al van het onderwerp, wat moet ik verder onderzoeken en welke bronnen ga ik raadplegen.
Stap 4 ontwerp principes
Aan de hand van voorbeelden maak ik een aantal ontwerpen. Ik leg deze voor aan experts. Test een aantal ontwerpen en evalueer de resultaten.
Stap 5 aanpassen
Aan de hand van vorige resultaten, stel ik een nieuw ontwerp op. Dit ontwerp test ik in mijn stage. Hieruit maak ik toepassingsmogelijkheden en beperkingen op van het ontwerp.
Stap 6 presentatie product
Ik stel het definitieve product vast en bespreek dit met mijn mentor.

Stap 1 is gebeurd:

Stap 1 Analyseren situatie
Mijn mentor heeft 15 jaar ervaring in het kleuteronderwijs. Dit jaar heeft ze voor het eerst te maken met een kleuter met een duidelijke ontwikkelingsvoorsprong en weet niet goed hoe ze dit kind uitdaging kan bieden. Zelf weet ik ook niet hoe ik dit kind kan uitdagen. Komend schooljaar gaat, naar waarschijnlijkheid, een andere kleuter tegen hetzelfde probleem aanlopen. Het is daarom interessant en relevant om hier onderzoek naar te doen.
Mijn mentor verteld dat kind A al goed kan lezen. Hij heeft een prentenboek voorgelezen aan de klas en ik heb gezien dat hij een brief, bestemd voor de ouders, voorlas aan enkele andere kleuters. Moeilijke rekensommen kan hij ook zonder enkele moeite oplossen. Enkele voorbeelden hiervan zijn optellen en aftrekken tot 100, hoeveelheden vergelijken en getallen plaatsen op de getallen lijn tot 100. Tijdens werkjes blijkt wel dat hij op het gebied van meten en meetkunde nog wat kan leren. Op reken en taalgebied is hij op vele vlakken de andere kleuters ver voorbij en ook in groep 3 (misschien zelfs groep 4) zal hij geen uitdaging vinden in de reguliere lesstof. Hier is echter geen concreet onderzoek naar gedaan omdat de ouders dat niet willen. Sociaal-emotioneel gezien vindt mijn mentor dat het kind nog wel veel kan leren, dit is dan ook de reden dat kind A nog niet in groep 3 zit. Komend schooljaar gaat hij wel over naar groep 3.

Nu ben ik bij stap 2 aangeland:
Stap 2 verschillende invalshoeken
Het bekijken van het thema vanuit verschillende invalshoeken: mentor, andere kleuterleerkrachten, docenten PABO, literatuur en het kind zelf.

Ik heb besloten om dit kind (voorzover dat dit schooljaar nog mogelijk is) te laten verdiepen in de lesstof. Op dit moment komt het thema verkeer aanbod van de CITO projectboeken. Graag jullie advies als experts (kleuter)-leerkrachten! Wat zou je met dit kind doen in de kringactiviteiten om hem ook uitdaging te bieden??

[NeÅŸeli]

Ik wil graag even iets toevoegen aan het sociaal - emotionele gedrag van Kind A. Het kan namelijk best wel zo zijn dat hij sociaal - emotioneel verder ligt dan de rest van de groep en daarom juist buiten de groep valt en hierdoor ook niet weet hoe hij hier mee om moet gaan.
Ik heb hetzelfde gehad met een leerling hier, nu hebben wij het voordeel dat wij kinderen van verschillende leeftijden in een groep hebben, dus meestal zit er dan wel iemand tussen waar je mee kan spelen, maar ook ik dacht in het begin dat hij sociaal - emotioneel niet zo sterk was. Echter bleek n.a.v. observaties en ondersteuning van buitenaf dat hij vooruit lag op leeftijdgenootjes.

Wat ik gebruik om kinderen uit te blijven dagen is:
- filosoferen over allerlei onderwerpen (kinderen kunnen erg veel zelf bedenken als je ze de kans geeft)
- soms een leerling de leiding van de kring geven (jij bent nu even de juf / meester)
- ze een extra observatie-opdracht geven (ze moeten hier zelf dingen waarnemen)

Vooral de oefening "jij bent nu even de juf / meester" vinden ze geweldig. Voordat hij/zij juf/meester is, bespreken we eerst wat de juf/meester doet en waar hij/zij dus vooral op moet letten (wel op niveau van de leerling) Ik wissel dit natuurlijk wel af met leerlingen, zodat niet constant dezelfde leerling aan bod is. Ook het filosoferen slaat goed aan, al hebben de kinderen dit zelf meestal niet door, maar ze blijven nieuwe vragen en "oplossingen" bedenken.

Ik moet hier wel even bij melden, denk ik, dat ik lesgeef in groepen die uit maximaal 10 kinderen bestaan. Hierdoor zijn sommige opdrachten / oefeningen makkelijker uit te voeren, vooral in de kring.

[Ingrid88]

@Joke; Ik liet deze leerlingen altijd uit de A+ kast werken. Hierin zitten bv. spelletjes van Thinkfun (o.a. rush hour), standaard ontwikkelingsmaterialen met extra verdiepingsopdrachten, ze mochten met letteropdrachten aan het werk, etc. Door een gesprek te voeren met de leerlingen over wat ze nou graag wilden leren, probeerde ik zoveel mogelijk op deze behoeften in te spelen, zonder lesstof uit groep 3 aan te bieden.