Leefwereld kinderen / Vanaf hun 9de zijn ze on line

[Patrick]

De leefwereld van kinderen is de afgelopen tien jaar sterk veranderd, stelde hoogleraar Christien Brinkgeve deze week op de jaarlijkse Jeugdlezing. Kinderen in het Friese Oudega en in het Zuid-Hollandse Wassenaar vertellen.

Een laag ijzeren hek omgeeft een ruim schoolplein met speeltoestellen. Het is even zoeken naar de ingang van de school. Deze bestaat uit een vriendelijk ogend, laag gebouwtje met vrolijk beplakte ramen. Zo’n 150 hoofdzakelijk witte leerlingen tussen de vier en de twaalf jaar oud, vinden hier iedere dag hun weg naar school.

De beschrijving gaat op voor zowel de montessorischool in Wassenaar, een dorp in de drukke Randstad, als de christelijke basisschool De Grunslach (De Grondslag) in Oudega, een dorp onder de rook van het veel rustiger Friese Drachten.



In Wassenaar brengt een in pak met stropdas en glimmend zwarte schoenen gestoken vader zijn dochtertje naar haar klas. In Oudega is een vader in blauwe overall met klompen op weg met zijn zoontje, de klompen zet hij voor de deur om op kousen het lokaal te betreden. Toch zijn de contrasten soms minder groot dan het lijkt.

De directeuren uit Oudega en Wassenaar noemen hun school allebei een dorpsschool, waar iedereen elkaar kent, waar sociale controle is en waar geen ernstige conflicten zijn tussen leerlingen onderling, of tussen ouders en leraren. Zij kennen de problemen van de grotere steden met hun allochtonenproblematiek niet. En allebei zeggen modern onderwijs te geven en af te ronden met de landelijke Cito-eindtoets.

Maar op de Friese school is Ă©Ă©n op de vier leerlingen formeel een autochtoon achterstandskind, wat betekent dat de ouders hooguit lager beroepsonderwijs hebben gevolgd. In Wassenaar is er op de hele montessori-school niet Ă©Ă©n achterstandskind.

„Wij hebben veel hoogopgeleide ouders,” zegt directeur Sjoerdtje Heijder in Wassenaar. Dat merk je in de resultaten. In Oudega, waar de meeste kinderen thuis Fries spreken en een deel met een taalachterstand naar school komt, gaat een kleine meerderheid van de leerlingen na groep 8 naar het vmbo. „We zijn een heel gemiddelde Nederlandse school”, zegt directeur Albert Jan Tiemens. Van de montessorischool in Wassenaar gaat de overgrote meerderheid naar havo of vwo. „Het komt wel eens voor, dat er kinderen naar het vmbo gaan, maar niet zo vaak”, zegt Heijder.

Er zijn meer verschillen. Terwijl de montessorischool voor alle kinderen de overblijf regelt en er ook naschoolse opvang beschikbaar is in Wassenaar, gaan ze in Oudega gewoon naar huis voor het boterhammetje tussen de middag.

„Er is ook geen naschoolse opvang. Daar is geen belangstelling voor”, vertelt Tiemens. Als beide ouders er niet zijn, zorgen opa’s en oma’s die vaak ook in het dorp wonen wel voor de kinderen, weet hij. „Dat beide ouders fulltime werken, komt hier niet voor.”

Dat komt ook doordat het leven in Friesland minder duur is, denkt hij. „De mensen hebben het hier vaak niet breed, maar we wonen wel royaal. Hier zijn geen flats en zelfs nauwelijks rijtjeshuizen. Wonen is goedkoop. Er is dus niet de druk van een hoge hypotheek.” In de royale huizen tellen de meeste gezinnen drie kinderen.

Heijder vertelt dat ook in Wassenaar relatief weinig kinderen naar de naschoolse opvang gaan: op haar school zo’n tien van de 150 kinderen, en zelden de hele week. Er zijn wel veel tweeverdieners, maar veel gezinnen hebben een oppas thuis, of een au pair. ’Quality time’ met de kinderen, dat is hier een veel gehoorde kreet onder de ouders.

„Wij hebben zeer toegewijde ouders die ook zeer bereid zijn om te helpen op school. Ze hebben vaak heel bewust voor montessori-onderwijs gekozen. En ze doen veel met hun kinderen in de vrije tijd, ze gaan naar musea, naar theater, en twee, drie keer per jaar op vakantie naar het buitenland is eerder regel dan uitzondering.”

In Oudega is dit anders. De landelijke omgeving maakt de behoefte aan vakantie in een ver land klein, denkt Tiemens. „Er is hier veel rust thuis, dus waarom zou je weg gaan? De leerlingen van zijn school gaan veelal op vakantie in eigen land. Of met de caravan naar een omliggend land. „Vliegreizen maken ze niet veel.” De betrokkenheid van de ouders op De Grunslach is niet altijd groot. „Laatst hebben we de ouders een aantal vragen voorgelegd in een enquête, de helft werkte er aan mee.”

Als je deze twee directeuren vraagt wat het verschil is tussen de leefwereld van hun leerlingen nu en tien jaar geleden dan is het antwoord in Wassenaar en Oudega eensluidend: internet.

„Vanaf groep 6, als ze een jaar of negen zijn, zijn ze on line”, zegt Tiemens.

Heijder stelt de vraag in haar kleuterklas: wie heeft een computer op zijn kamer? Enkele kinderen steken hun vinger op, navraag leert dat het vaak om een door de ouders afgedankt exemplaar gaat, dat het soms niet doet. „Maar met vier jaar zijn ze al bekend met de computer en in de hogere groepen hebben veel kinderen er eentje op de kamer”, weet Heijder.

Een gesprek met twaalf leerlingen –uit Oudega en Wassenaar– maakt duidelijk dat inderdaad allen actief zijn op internet. Het onderlinge chatprogramma MSN is populair. Maar zowel in Wassenaar als in Oudega zijn er leerlingen die zeggen: „Ik speel liever dan dat ik computer.”

Op beide scholen zijn dezelfde hobby’s favoriet: de meisjes zijn paardenliefhebber, de jongens spelen graag het on line computerspel Empire Earth. De jongens sporten bijna allemaal: voetbal in Oudega, hockey in Wassenaar.

Zowel Friese als Zuid-Hollandse jongens en meisjes kijken naar muziekzenders TMF, the Box en MTV, naar soaps als ’Goede Tijden, Slechte Tijden’, maar ook naar series op kindernetten Nickelodeon of Fox Kids. En een enkeling heeft verkering, of het is juist net uit.

Oudega is een beetje een boerendorp, beschrijft een van de leerlingen zelf. Maar er werken ook veel dorpelingen als arbeider bij de grote werkgevers uit Drachten: Philips en Dunlop. Kinderen spelen soms tot ze 15 jaar zijn nog verstoppertje buiten, vertelt de directeur: de groten passen op de kleintjes.

Ook in Wassenaar kun je prachtig buiten spelen, maar hier vindt de directeur dat de kinderen soms te veel thuis voor computer of tv zitten. „Laat ze meer buiten spelen, zeg ik wel eens tegen de ouders.”

Een ’echt kakkersdorp’ noemt een van de Wassenaarse jongens zijn woonplaats. En zijn leeftijdgenoten erkennen allemaal: „Ja, wij zijn allemaal best rijk. En ook best heel gelukkig.” Wie op zaterdag naar de hockeyvelden van de Wassenaarse club de Kieviten gaat, komt daar tientallen leerlingen van de montessorischool tegen.

In Wassenaar vinden ze merkkleding heel belangrijk, in Oudega zegt één jongetje dat hij dat ’best wel cool’ vindt, de anderen hebben er geen belangstelling voor. En waar het ene jongetje in Oudega vervolgens spreekt over Nike en Adidas, noemen ze in Wassenaar Ralph Lauren, Diesel en The Gap als favoriet. „Mijn moeder koopt voor mij kleren bij The Gap in Parijs”, zegt een meisje.

In Oudega hebben de ondervraagde kinderen geen eigen computer op de kamer. Een aparte spelcomputer hebben ze ook niet. En de gezinnen zijn met minimaal drie kinderen ook groter. In Wassenaar heeft soms ieder gezinslid zijn eigen laptop. En daarnaast hebben sommigen een computer, een playstation en soms ook een televisie op de eigen kamer.

Slechts een van de twaalf geïnterviewde kinderen viert geen Sinterklaas, alle andere wel, de meeste met surprises en gedichten. Maar het verlanglijstje van de kinderen uit deze twee delen van Nederland ziet er anders uit. „Ik wil een nieuwe televisie met flatscreen voor op mijn kamer”, zegt een jongen uit Wassenaar. „Ik wil nieuw behang voor op mijn kamer”, is de duurste wens uit Oudega.

Jeugdlezing door Christien Brinkgreve: ’Goede opvoeding is liefdevolle verwaarlozing’

Kinderen moeten steeds meer presteren, concludeerde sociologe Christien Brinkgreve afgelopen woensdag tijdens de tiende Nationale Jeugdlezing. De lezing was georganiseerd door Humanitas, Jantje Beton en Trouw. Brinkgreve, hoogleraar sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht, sprak tien jaar geleden ook de eerste jeugdlezing uit.

Vergeleken met toen, valt haar op dat kinderen tegenwoordig perfect moeten zijn. „Ze moeten niet alleen heel blijven, maar ook goed zijn, presteren, zich ontwikkelen, ze kunnen niet jong genoeg met cognitieve spelletjes beginnen”, zei Brinkgreve. ,,Ze worden bewaakt: of ze binnen de groeicurve blijven, niet onderdoen bij de intelligentiemaat.”

Ook aan ouders – vooral aan moeder s– worden hoge eisen gesteld. Brinkgreve adviseerde ouders te kiezen voor ’liefdevolle verwaarlozing’. ,,Ik vond het zelf vroeger ook heerlijk als mijn moeder wel in de buurt was, maar niet de hele tijd met mij bezig.”

Christien Brinkgeve zei eerder dat zij wel bezorgd is over ’emotionele verwaarlozing’, door „ouders die geen tijd hebben voor hun kinderen en dan materieel aan het verwennen slaan”.