Vier complimenten en pas daarna straf

[Anita]

Nieuwe methode basisscholen: vier complimenten en pas daarna straf
door Sander Lindenburg.
ZWOLLE - SBO de Brug in Zwolle, de Timotheüsschool in Oldebroek en de ds. J. van de Wendeschool op Kampereiland werken samen met Hogeschool Windesheim gedurende twee jaar aan een door de overheid gesubsidieerd project onder de titel 'School Wide Positive Behavior Support'. De essentie van het project, dat gisteren officieel begon, is dat er meer complimenten en beloningen aan kinderen uitgedeeld worden.

Niet alleen aan kinderen met gedragsproblemen, maar aan iedereen in de klas. De methode is gebaseerd op bevindingen die er inmiddels (met succes)mee zijn opgedaan in Amerika, Noorwegen en IJsland.

"Het idee dat complimenten beter werken dan straffen, dat is niet nieuw, maar wel dat het met een systematische en planmatige wijze aangepakt op de hele school en bij de kinderen thuis", zegt hoofddocente drs. Erica de Bruïne van Windesheim, die samen met drs. Margreet van Oudheusden en dr. Sui Lin Goei gisteren aan docenten van de drie scholen een toelichting gaf op de nieuwe methode.

"Het is nu zo dat leraren vaak 80% van hun tijd besteden aan 5% van de leerlingen in een klas die door hun gedragsproblemen voor overlast zorgen. En dat moet hierdoor veranderen." Wat gedragsproblemen zijn, buiten kinderen met bijvoorbeeld ADHD, kan per leerkracht verschillen. "Hoe je omgaat met het gedrag van leerlingen, daar moet je als team dan afspraken over maken". Om docenten bewust te maken van hun eigen gedrag is er als stelregel dat elke leerling elke dag eerst 4 complimenten krijgt en pas daarna (indien nodig)een bestraffing. "Als School of Education willen we zo bijdragen aan een goede kwaliteit van het onderwijs. Onze kennis verspreiden we na afloop in het hele land, samen met andere scholen en instellingen die elders in Nederland met SWPBS zijn gaan werken".

Volgens drs. Van Oudheusden is het niet zo dat de drie scholen die nu meedoen meer probleemkinderen hebben dan elders. "Het verschil is dat deze scholen bewust aan het zoeken waren naar oplossingen. Wij waren ook met dit onderwerp bezig, mede voor onze docentenopleidingen, zodat we tot elkaar zijn gekomen." In totaal gaat het om een deelname van zo'n 400 basisschoolleerlingen.

Lector dr. Suil Lin Goei van het lectoraat Onderwijszorg en Samenwerking en programmaleider van het project glimlacht op de vraag 'of je zoiets niet ook uit een boek kunt leren'. "Dit is iets waar je het samen eens over moet worden. Je moet samen uitspreken wat je verwachtingen zijn van een kind. Dat is niet iets dat je even in je eentje doet. Er moet in de hele school eenheid zijn in de strategie die je volgt. En je reactie op probleemgedrag moet overal hetzelfde zijn, dus ook op de speelplaats of bij het uitgaan van de school. Dit is iets dat je moet trainen".

Daarvoor moeten - per school - gedragsregels geformuleerd worden. "Daar kan dan in staan dat je respect voor elkaar zult hebben, maar hoe ziet dat er dan uit? Belangrijk is wel dat je ook die regels op een positieve manier opschrijft, dat dat wat je wilt ook haalbaar is voor een kind. We moeten niet streven heiligen van ze te maken".

Windesheim levert coaches, verzorgt trainingen en doet onderzoek, maar het meeste werk moet door de schoolteams zelf gedaan worden. 'School Wide Positieve Behavior Support' is een van oorsprong Amerikaanse methode: "Maar we gaan het naar de Nederlandse situatie aanpassen. Dat overdreven gejuich als iemand iets goed doet, dat slaat hier toch niet aan. Wij zijn meer van: doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg", zegt Margreet van Oudheusden. Er wordt nog nagedacht over hoe dan complimenten worden uitgedeeld: Met kaartjes of stempels? "Belangrijk is wel dat je er bij zegt waarom je iemand een compliment maakt".

Meewerken aan het project is belangrijk voor Windesheim, omdat het als taak ziet als School of Education mee te werken aan de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Bovendien kunnen studenten helpen bij de uitvoering van het project en bij het onderzoek, en uiteindelijk in hun werk profiteren van de methode. Er zijn overigens ook andere instellingen in Nederland aan het werk met SWPBS en ook daar wordt onderzoek gedaan naar de 'werkzame delen' van SWPBS. Zo kan invoering - bij succes - volgens de dames snel landelijk plaatsvinden: "Met steun van de overheid werken heel veel scholen in Noorwegen er na een periode van drie jaar mee, dat moet hier ook kunnen".

[Anita]

Ik kan het niet laten. Mijn eerste denkbeeld:

Pietje komt binnen en voordat je hem ook maar hebt kunnen begroeten geeft hij Jantje een dreun tegen zijn hoofd.
"Pietje wat heb je mooie schoenen, wat zit je haar leuk, je rekentoets van gisteren was super gemaakt, wat goed dat je Marietje niet hebt geslagen en nu mee naar de gang omdat je straf krijgt!"

[jufHetty]

Uit het artikel:
"Het is nu zo dat leraren vaak 80% van hun tijd besteden aan 5% van de leerlingen in een klas die door hun gedragsproblemen voor overlast zorgen."
Dat is bij mij dus nooit (meer) zo. Ik zeg dat ook tegen leerlingen: "Jouw gedrag krijgt nu geen aandacht, ik wil mijn tijd besteden aan kinderen die wel bereid zijn mee te werken. Vertrek maar met je spullen naar klas x en tot staks, hoi."
Bovendien doe ik nooit (meer) aan straf.
Het aanduiden met (meer) betekent dat ik door schade en schande wijzer ben geworden. Het was een harde leerschool inclusief tranen van onmacht.
Daarnaast ben ik ook niet al te complimenteus: "meedoen" vind ik heel vanzelfsprekend. Als de sfeer goed is ervaren de kinderen als zo iets positiefs dat een compliment eigenlijk raar is.

Ik heb tegenwoordig een doorgewinterde juf/RT-er in de klas die tijdelijk enkele zwakke rekenaars gaat begeleiden. Het viel haar op hoe goed de sfeer is in de klas, en ik weet dat ik dat alleen maar kan omdat ik niet bezig ben met complimenten of straffen. De sfeer is goed omdat alle normale dingen als normaal worden beschouwd, en ik heb heus kinderen die zich bij anderen kunnen "misdragen", oei oei. Als ik bij zo'n les binnenloop zeg ik dan ook letterlijk: "Zo, nu weer normaal doen en je weet precies wat ik bedoel." Geen straf, geen druk. Het kan. Als je als leerkracht maar overtuigd bent van wat je wilt. Jouw liefdevolle wilskracht maakt het verschil.
En intussen een grapje, iets luchtigs.
Laten we niet vergeten dat het kinderen zijn, die hebben duidelijkheid nodig, geen straf. Help ze te leren hoe om te gaan met verschillende situaties, heb engelengeduld, doorzettingsvermogen en kracht, maak afspraken met consequenties, ken ze daarin van tevoren. Dan snappen ze het als ze niet mee mogen doen met iets: dat was zo afgesproken en zij zijn verantwoordelijk. Ze weten dan donders goed dat ze zelf fout zaten, jij hebt ze immers van tevoren de kans en het inzicht gegeven? Help ze weer op de been: altijd weer een schone lei. Want jij als leerkracht moet wel een veilig persoon blijven, anders heb je oorlog met het kind en zeg nou zelf: terecht!

[Juf Ellen85]

It's all about attidude.

Ik zeg één ding: horison.
een methode waar ik mee werk met een jongetje met autisme en het werkt.

[Juf Kirsten]

Het stuk van Hetty geeft me echt nieuwe inzichten! Niet dat ik als tiran door de klas loop, maar alleen het zinnetje al: "ik geef jouw gedrag nu geen aandacht, want...". Ik ga het nog een keer lezen

[juf suus]

"Het is nu zo dat leraren vaak 80% van hun tijd besteden aan 5% van de leerlingen in een klas die door hun gedragsproblemen voor overlast zorgen."
Dat is bij mij dus nooit (meer) zo. Ik zeg dat ook tegen leerlingen: "Jouw gedrag krijgt nu geen aandacht, ik wil mijn tijd besteden aan kinderen die wel bereid zijn mee te werken. Vertrek maar met je spullen naar klas x en tot staks, hoi."
Bovendien doe ik nooit (meer) aan straf.

Hetty, ik lees altijd heel graag jouw stukjes/ reacties. Wat ik heel goed vind is dat jouw reacties mij aan het denken zetten over mijn eigen handelen. Ik lees jouw stukjes vaak nog eens over. Wat ik je nu wilde vragen, als je een kind naar een andere klas stuurt, ziet het kind dit dan niet als straf?
Ik had toevallig vorige week een zelfde soort situatie. Een jongen uit mijn klas vertoont echt heel erg moeilijk gedrag, bij mij gaat het eigenlijk altijd prima, maar vooral op vrijdag als een collega mijn ADV middag draait, gaat het vaak mis met hem. Door een Creamiddag draaide wij vorige week de vrijdagmiddag samen. Deze jongen vertoonde toen heel erg brutaal en storend gedrag. Ik heb toen letterlijk gezegd: Dit gedrag wil ik niet hebben in mijn klas, de andere kinderen en ik hebben daar last van. Daarom wil ik nu graag dat je gaat werken in klas .... Dag , tot 15.15.
Hij was echt zo verdrietig, zag het echt als straf, was ook helemaal over zijn toeren. van mijn kant was het niet als straf bedoeld, maar meer als een afkoelperiode, maar deze jongen zag het feit dat hij naar een andere klas moest echt als straf.
Dus hoe ga je om met kinderen die je naar jouw idee geen straf geeft, maar het kind ervaart het wel als straf

[Yvonnetje]

Hij was echt zo verdrietig, zag het echt als straf, was ook helemaal over zijn toeren. van mijn kant was het niet als straf bedoeld, maar meer als een afkoelperiode, maar deze jongen zag het feit dat hij naar een andere klas moest echt als straf.
Dus hoe ga je om met kinderen die je naar jouw idee geen straf geeft, maar het kind ervaart het wel als straf.

Straf geef ik eigenlijk nooit. De kinderen in mijn klas hebben op vorige scholen vaak al zo vaak straf gehad; het 'lag altijd aan hun'. Hierdoor is hun zelfbeeld al zo veranderd en hun zelfvertrouwen zo klein, straffen zijn niet echt aan de orde.
Wat ik wel doe, is kinderen naar een andere klas toe sturen. Dit doe ik dan altijd voor de rust van de groep en voor de rust van het kind zelf. Het is belangrijk om dit te benoemen naar het kind, zodat het kind de reden weet. Wat ik dan ook wel eens zeg {zo ongeveer}: "Ik vind je een hartstikke aardige meid/jongen, maar dat jij nu zo tegen mij praat vind ik niet goed. Je bent brutaal en daarom ....
Hiermee laat ik zien dat het puur om het gedrag gaat en niet om het kind zelf.

Daarom wil ik nu graag dat je gaat werken in klas .... Dag , tot 15.15.
Mag ik vragen hoe lang dat nog duurde? Was het een half uurtje of de hele middag?
Ik vind het belangrijk dat kinderen iets terug kunnen verdienen. Wanneer een kind iets heeft gedaan wat niet kan, kan hij/zij het goed maken door in een bepaalde periode goed mee te doen en gewenst gedrag te laten zien. Dit als compensatie van het ongewenste gedrag. Ook excuus maken telt dan bij mij.

[juf suus]

Mag ik vragen hoe lang dat nog duurde? Was het een half uurtje of de hele middag?
Ik vind het belangrijk dat kinderen iets terug kunnen verdienen. Wanneer een kind iets heeft gedaan wat niet kan, kan hij/zij het goed maken door in een bepaalde periode goed mee te doen en gewenst gedrag te laten zien. Dit als compensatie van het ongewenste gedrag. Ook excuus maken telt dan bij mij.

Het gebeurde om 15.00. Ik heb met hem afgesproken dat hij om 15.15 terug mocht komen. Daarna ben ik met hem in gesprek gegaan, ook uitgelegd dat ik hem een hele leuke jongen vindt, maar dat zijn gedrag niet kon.
Toen ik deze jongen naar een andere klas stuurde, heb ik hem ook uitgelegd, dat het een afkoelingsperiode was. Maar hij leek mij niet te horen, zo boos was hij

[moimoi]

complimenten geven - ik heb ergens ooit gehoord dat dit niet goed is voor de kinderen. Je maakt ze afhankelijk van jouw mening.
Ze gaan hard werken om het compliment en niet omdat ze dat van binnenuit zelf willen.
"wat een mooie tekening" bv, je kunt beter vragen: kun je vertellen hoe t komt dat jij zo'n mooie tekening hebt gemaakt?

[jufHetty]

Dus hoe ga je om met kinderen die je naar jouw idee geen straf geeft, maar het kind ervaart het wel als straf
Ik leg dan ook uit wat er aan de hand is. In jouw geval van een kind dat niet ziet dat het geen straf is zou ik dat uitgebreider doen: "Het lukt je nu niet met ons te werken in de klas zonder dat je stoort. Daar kan een reden voor zijn, daar hebben we het later over. Nu help ik (en gebruik vooral vaak dat woord: helpen) door je in een andere klas te laten werken. Dan kun jij rustig verder en wij ook, zonder dat iemand boos hoeft te worden. We praten straks met elkaar en vinden vast een oplossing voor jouw probleem want je weet: je hoort bij ons in de klas.

Ik merk dat als ik in een klas les geef die mij niet gewend is, er vaak zo onwennig op mijn manier van orde houden wordt gereageerd zoals jij bij deze jongen beschrijft. Klassen die niet gewend zijn geholpen te worden maar wel gestraft leg ik dan ook mijn werkwijze uit zodra er een storing begint: "Ik ben met een goed humeur uit bed gestapt, ik heb er zin in om samen van alles te leren, te ontdekken en te genieten. Toch merk ik dat x en y vertorden waar we mee aan de slag zijn. Als je dat niet kunt dan leg je mij uit waarom niet, dan kan ik je misschien helpen." En als het daarna toch mis dreigt te gaan, meteen in kiem beetpakken: "Let op hoor, het lijkt er op dat jij ons uit de concentratie/vaart van de les/spelplezier/enz. houdt. Als je een probleem hebt, zeg het dan even."
Want meestal komt het storen voort uit verveling, iets niet snappen maar niet kunnen aangeven, concentratie moeilijkheden in het algemeen of met een bijzondere oorzaak. Als er geen tijd is om te luisteren naar de oorzaak, zeg je dat en ga je het gesprekje later aan, eerst het kind even op een andere plek parkeren.
De gesprekjes die op gang komen als zo'n kind eerlijk zegt waarom het stoort zijn vaak zo fijn, gevoelig, lachwekkend en inspirerend ("Goh, kan een kind daar óók al last van hebben?") dat ik het om die reden alleen al vreselijk vind om voor een "brave" klas te staan. Zulke gesprekjes zijn heel leerzaam als je er even de tijd voor neemt om in de klas te doen. Vaak is het niet erg als je een paar minuten van je les kwijt bent als je daarna met z'n allen er lekker tegenaan kunt gaan, toch?

@moimoi: complimenten zijn inderdaad altijd belangrijk maar in mijn beleving wel aan inflatie onderhevig als ze te vaak gegeven worden door ons als leerkrachten. Wij volwassen bedoelen het goed maar als wij wat vaker zwijgen krijgen kinderen de gelegenheid te spreken. Het mooiste compliment is het compliment dat het kind zichzelf leert geven of aan een ander kind leert geven. Dat kun je ze leren. Wat ik vaak doe is klassikaal tips en tops laten vertellen over iets dat is gedaan, gemaakt of voorgevallen. Tips geef je zodat je de ander gunt zich verder te ontwikkelen, tops om de ander te bevestigen in wat goed is. Je kunt een kind ook over zichzelf tips en tops laten uitspreken, klassikaal.

[Joke]

Er is duidelijk een interpretatieverschil, want iedereen die uit de eigen groep wordt geplaatst of van de groep wordt geïsoleerd ('t is hoe je het bekijkt) ondergaat naar mijn idee een straf. Tenminste als de leerkracht zegt dat de lln. de groep moet verlaten. Ook al is het goed bedoeld en ook al is er geen sprake van extra werk.
Ik kan me dus heel goed voorstellen dat die jongen dat als straf voelde. Het is een afkoelperiode als je hem zelf laat kiezen of hij even apart wil zitten. Sommige lln. hebben daar gewoon even behoefte aan.
Of als je hem laat kiezen tussen twee mogelijkheden: Of je doet nu gewoon gezellig weer met ons mee of je gaat naar ...... Dan voelt het ook minder als straf. En zelfs dat werk niet altijd.
Ik heb vorig jaar nog meegemaakt met een meisje dat ze het echt als een straf zag. Het is zo hoog opgelopen dat ik haar moeder nog op school heb gehad voor een gesprek. Terwijl ik haar na een ruzie had aangeraden om te gaan vragen of ze even in groep 8 mocht gaan werken om tot rust te komen, maar het werd toch als straf opgevat. Ha leuk, groep 8 waren haar woorden en ze heeft daar fijn kunnen doorwerken. Toch kwam er later uit: Waarom ik, waarom hij niet?


Ik denk dus dat de meeste leerkrachten hier bedoelen: Ik geef geen strafwerk.

[juf suus]

Hetty, bedankt dat je de tijd hebt genomen om mijn vraag te beantwoorden.
Heel fijn, ik ga het zeker uitproberen.

Of je doet nu gewoon gezellig weer met ons mee of je gaat naar ...... Dan voelt het ook minder als straf. En zelfs dat werk niet altijd
Nee, dat werkt inderdaad niet met deze jongen. Op dat moment kiest hij ervoor om gezellig mee te doen en in de klas te blijven. Hij wil dan nog wel eens doorgaan, en als ik hem daar dan op wijs, en hem dus alsnog in een andere klas zetkan hij vreselijk boos worden.

[jufHetty]

En ook wat Joke vertelt snap ik helemaal.
Toch gaat het om wat je als leerkracht werkelijk als waarheid voelt: zeg je : "Ik help je" en bedoel je toch "straf" dan gaat het altijd fout. Kinderen zijn zó gevoelig, die hebben geen woorden nodig.
En als je het oprecht als "helpen" hebt bedoelt en het kind snapt het niet, dan heeft het kind waarschijnlijk een ander probleem dat zich wellicht ook thuis/privé afspeelt: het vertrouwen is geschaad. Of je dat als leerkracht zomaar kan oplossen is de vraag, kijk uit. Voor je het weet zit je hulpverlener te spelen terwijl je "core-business" onderwijs geven is.
Schoenmaker, blijf bij je leest.

[JufL.]

Wat is dit een ontzettend leerzaam topic.
Ik wil even aangeven dat de tips echt handig zijn.

Daarnaast: als een kind zegt: waarom ik en niet hij? Hij praat toch ook of hij doet ook brutaal! Ik heb het altijd gedaan...
Hoe reageren jullie hier dan op?

[Joke]

It's all about attidude.

Ik zeg één ding: horison.
een methode waar ik mee werk met een jongetje met autisme en het werkt.
Kun en wil je hier meer over vertellen, Ellen? Lijkt me erg interessant.